Μια κριτική για τη Μάργω από τη συγγραφέα Ευρυδίκη Αμανατίδου

 

http://evriam.blogspot.gr/2016/01/blog-post.html

Με μεγάλη ανυπομονησία περίμενα το νέο μυθιστόρημα του Φώτη Κατσιμπούρη «Μάργω: Φως και Φωτιά» από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος. Και όπως έγινε και με όλα τα προηγούμενα έργα του ταλαντούχου συγγραφέα, το διάβασα απνευστί. Γιατί έτσι διαβάζονται τα μυθιστορήματα του Φώτη Κατσιμπούρη. Με μια ανάσα και με κομμένη την ανάσα. Ο μαγικός τρόπος που έχει και κατέχει δεν σε αφήνει να αφήσεις από τα χέρια σου το βιβλίο που κρατάς, αν δεν φτάσεις μέχρι την τελευταία σελίδα, χαρίζοντάς σου ένα ολοκληρωμένο ταξίδι πνεύματος και ψυχής.

Ποια είναι όμως η Μάργω;

Το μυθιστόρημα ξεκινάει στη γενέθλια πόλη του συγγραφέα, στην οδό Ναυαρίνου, δίπλα στη θάλασσα, κοινωνώντας μας ένα τοπίο μυστηριακό και αισθησιακό ταυτόχρονα.

Ο εκπαιδευτικός και συγγραφέας Στέφανος Αργυρός βρίσκεται αντιμέτωπος με το μεταφυσικό που δίνεται με τη μυστηριώδη ερωτική γυναικεία φιγούρα της άγνωστης με τα μακριά μαύρα μαλλιά. Ένας δυνατός άνεμος θα μαγέψει τον Στέφανο, που με την ανησυχία την τόση χαρακτηριστική στους πιστούς υπηρέτες της γραφής, αναζητά τη ρωγμή της καθημερινότητας, το σημείο που η μυθοπλασία γίνεται το καράβι που θα ξεφύγει από τα στενά περάσματα του τετριμμένου για να πλεύσει στην ανοιχτή θάλασσα των ιδεών, του αέναου και του άφθαρτου. Η σύντομη συνάντηση με την παράξενη γυναίκα που του φέρνει ένα γράμμα μαζί με ένα χειρόγραφο έχει έναν σκοπό: να τον οδηγήσει στο βουνό, εκεί όπου μύθοι και θρύλοι, από καιρό λησμονημένοι, μιλούν για έναν τόπο ιερό, εκεί όπου δεσπόζει η Μεγάλη Δρυς και όπου τα πάντα ορίζει η Μάργω, τιμωρός κάθε ανίερου.

Η ιατροδικαστής Μαρία Μιχαλοπούλου καλείται να δώσει το πόρισμά της για έναν ακόμα θάνατο. Κατά τη διάρκεια της νεκροψίας θα βρεθεί αντιμέτωπη με τους παιδικούς της εφιάλτες. Γιατί αυτό το άψυχο ανδρικό σώμα με την τρομερή ουλή στο μάγουλο και το φύλλο από σφεντάμι στη στοματική κοιλότητα, το γνωρίζει. Ο τρόμος που έζησε ως παιδί έρχεται και πάλι να την αγκαλιάσει. Πιο πολύ και πέρα από αυτό, είναι και ο μυστηριώδης θάνατος. Τι πόρισμα να δώσει κανείς για κάποιον που εξωτερικά πέρα από κάποιες εκδορές το σώμα του είναι ανέγγιχτο, ενώ τα εσωτερικά ζωτικά του όργανα εντελώς ή σχεδόν απανθρακωμένα και η καρδιά απούσα; Με τη σκέψη ότι του άξιζε του καθάρματος να καεί στην Κόλαση, δίνει ως αίτιο του θανάτου του την καρδιακή ανακοπή και ζητά ολιγοήμερη άδεια από την Υπηρεσία της.

Ο Στέφανος και η Μαρία θα συναντηθούν στον Ταΰγετο στον ξενώνα «Άρτεμις», εκεί όπου θα καταλύσουν πρόσωπα που εν πρώτοις δεν τα συνδέει το παραμικρό. Τίποτα όμως δεν είναι τυχαίο, καθώς πολύ σύντομα θα φανεί ότι όλοι αυτοί δεν είναι παρά οι κρίκοι μιας μακριάς αλυσίδας που η άκρη της βρίσκεται πέρα από τον μυστηριακό Βράχο, σε ένα ξέφωτο που κατοικεί αυτή που μαργώνει, που παγώνει τους άνδρες. Το κακό ελλοχεύει παντού, πίσω από ασκητικές μορφές, επιφανείς προσωπικότητες, κάτω από το ένδυμα αστραφτερών ή διαστρεβλωμένων κοσμοθεωριών. Η μάχη ανάμεσα στην αρμονία και τον καταποντισμό, η αναζήτηση της ανθρώπινης αξίας, της πραγματικής έννοιας της αγάπης, της διάκρισης του χώρου και του χρόνου είναι άραγε ζήτημα τριών ημερών (όσο κρατάει η δράση του μυθιστορήματος) ή μήπως αιώνιος αγώνας;

Στους καιρούς που διανύουμε οι προβληματισμοί του συγγραφέα είναι πιο επίκαιροι από ποτέ. Ο αγώνας του ανθρώπου που εκφράζεται ως πάλη του να ξεπεράσει τον φθαρτό του εαυτό είναι κάτι που ιστορικά βιώνουμε ανά τους αιώνες. Πολλά θεωρητικά συστήματα, πολλές εκφάνσεις σε νομοθετικό πλαίσιο, θρησκευτικές αποκλίσεις, και πάντα και πάνω από όλα η σύγκρουση ανάμεσα στο εγκόσμιο δίκαιο και το ηθικό. Τι αναζητάει αλήθεια αυτό το πολύπλοκο κομμάτι της δημιουργίας, ο άνθρωπος; Όπως και να το ονομάσει κανείς, η λέξη που το ενσωματώνει πλήρως είναι η μαγεία. Μαγική είναι η ύπαρξη, μια ύπαρξη στην οποία έχει δοθεί το χάρισμα ή κατά άλλους η κατάρα της ελεύθερης βούλησης. Μαγεία είναι η αρμονία, η ισορροπία, η συνύπαρξη. Μαγεία είναι η αναζήτηση πέρα από τα ορατά και πέρα από τα όρια. Μια αναζήτηση στην οποία ο ίδιος ο άνθρωπος εκχώρησε και αρνητική σημασία, κυρίως αυτή. Μάγοι οι υπηρέτες του κακού, μάγοι όσοι παρέκλιναν από τις επιταγές ενός αυτοκράτορα και των εκπροσώπων του, μάγοι και οι επιστήμονες, όπως εύστοχα αναγράφει και ο συγγραφέας. Μαγεία για τον περιορισμένο κόσμο του ανθρώπου είναι κάθε τι που δεν μπορεί να εξηγήσει, κάθε τι που διαταράσσει τα έννομα, που σκανδαλίζει, που αντιβαίνει σε πολιτικές, θρησκευτικές και κοινωνικές θεωρήσεις. Είναι πολλά αυτά που θα προβληματίσουν τον αναγνώστη που θα διαβάσει το νόημα πίσω από τον μύθο που πλέκει ο Φώτης Κατσιμπούρης.

Κάπου ένας από τους ήρωες λέει χαρακτηριστικά: «Ένα μυθιστόρημα δεν είναι τίποτα παραπάνω από μια σύμβαση με το ψέμα, το οποίο έχει καλές πιθανότητες να γίνει εν δυνάμει αλήθεια στη συνείδηση και κυρίως στα συναισθήματα του αναγνώστη. Αν και όχι για πάντα, όχι για πολύ». Και σε ένα άλλο σημείο, κάποιος άλλος ήρωας περιγράφει τον μυθιστορηματικό συγγραφέα ως κάποιον που αντέχει να ζει στον κόσμο του, επειδή «ταξιδεύει» έξω από αυτόν με την καρδιά και τον νου. Ο Φώτης Κατσιμπούρης δεν γράφει άκοπα ούτε άσκοπα. Κάθε δημιούργημά του κρύβει πίσω του μια επιμελή αναζήτηση και αναδρομή στις πηγές για να ορίσει και καθορίσει με σεβασμό προς τον εαυτό του και τον αναγνώστη του αυτό που συνθέτει τον μύθο του. Ιστορικά και γεωγραφικά στοιχεία, λαϊκή παράδοση, φιλοσοφικές και κοινωνιολογικές θεωρήσεις, αναδρομή στην εποχή του Μεσαίωνα σε μια κατατετμημένη Βυζαντινή Αυτοκρατορία, εποχή που οι θεωρητικές του γνώσεις υποστηρίζουν με απόλυτη συνέπεια. Ο συγγραφέας στήνει ένα καλά δομημένο έργο που κινείται ανάμεσα στο ανθρώπινο και το μεταφυσικό, με καταιγιστικούς ρυθμούς που παραπέμπουν στο είδος που κατηγοριοποιούμε ως θρίλερ, χαρακτηριζόμενο από την έντονη περιπετειώδη αγωνία. Οι χαρακτήρες του συναρπάζουν με τη διαφορετικότητά τους, ιδιαίτερα μέσα από τους ολοζώντανους διαλόγους. Ο Φώτης Κατσιμπούρης κατορθώνει επιτυχώς να δώσει τη σωστή εκφορά χρησιμοποιώντας τις λέξεις με μέτρο, ώστε να ζωντανέψει τους ήρωες στα μάτια του αναγνώστη του. Οι ειδικοί και μη της γραφής γνωρίζουμε πόσο άκοπα και αβίαστα στις μέρες μας γράφεται κάτι για εντυπωσιασμό και μόνο. Ο συγγραφέας δεν ανήκει σε αυτή την κατηγορία. Το δικό του ταξίδι είναι σκληρό, επίπονο και επίμονο, μία διαρκής προσωπική αναζήτηση, ώστε να κοινωνήσει εαυτόν.

Θα κλείσω, ευχαριστώντας τον άξιο συγγραφέα και αγαπημένο φίλο Φώτη Κατσμπούρη για την τιμή που μου έκανε να μου συστήσει τη Μάργω του και να με οδηγήσει στον ιερό της βράχο στον Ταΰγετο, να μου δείξει μέρη του βουνού που έγιναν το έναυσμα για να δημιουργηθεί αυτό το μυθιστόρημα.

Κάθε επιτυχία τού εύχομαι και να είναι πάντα πιστός και αληθινός υπηρέτης της τέχνης του. 

 

Ευρυδίκη Αμανατίδου συγγραφέας